برچسب: روان‌درمانی

آموزش‌های رسمی خارج از خانواده، چالشی جدی در زندگی کودکان مبتلا به اوتیسم است. تجربه و تحقیقات مشخص کرده‌اند که در محیط‌های آموزشی کم‌ساختار و یا بی‌ساختار می‌توان راه‌های خلاقانۀ آموزش به این کودکان را پیدا کرد. در مدارس کودکان با نیازهای ویژه، گروهای آموزشی کوچک در کلینیک‌ها و یا به طور خاص‌تر آموزش‌های خصوصی در محیط خانه می‌توان با تشخیص سطح توانایی‌ها و نیازهای کودک اوتیستیک حدود رشدی او را تعیین کرد و در آن محدودۀ رشدی با استفاده از روش‌های کم‌ساختار و آموزش‌های پرتکرار و بی‌ساختار مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی او را تا حد زیادی افزایش داد. در حیطۀ علوم و دانش لازم است تا جایی که امکان دارد به سمت روش‌های عینی و ملموس حرکت کنیم. زمینه‌های آموزشی مانند کامپیوتر، ماشین‌های خیاطی و حتی ابزار موسیقی وسایلی هستند که می‌تواند آموزش این کودکان را معنادارتر و موثرتر کند.

نمی‌دانم روایت سفر به عالم کودکان اتیسم و تجربۀ کار با این فرشتگان را می‌توان به نگارش درآورد یا نه. اما من تا قبل از مواجهه نزدیک با این کودکان هیچ تصویر آشنا و درستی از جزئیات رفتاری آنان نداشتم. در تمام چهار سالی که با این کودکان به عنوان درمانگر ABA (توانبخشی اتیسم با شیوۀ تحلیل رفتار کاربردی) سر و کار داشته‌ام، متوجه شدم طیف رفتاری و شخصیتی این کودکان به اندازۀ تک تک آن‌ها وسیع و گسترده است. هر چند که به‌طور کلی ویژگی‌های مشترکی مانند عدم توجه به صدا کردن نام‌شان، اجتناب از برقراری تماس چشمی، واکنش‌های نامتعارف به صدا نور و بافت‌های مختلف، بازی غیرمعمول با وسایل بازی و دشواری در کنار آمدن با تغییرات در بیشتر آن‌ها دیده می‌شود، اما باید ادعا کنم که دنیای هر کودک مبتلا به اوتیسم با دنیای کودکی دیگر بسیار متفاوت است.

اختلال اضطراب اجتماعی که از جمله شایع‌ترین اختلال‌های اضطرابی است، با اجتناب و ترس شدید فرد از موقعیت‌های اجتماعی شناخته می‌شود و به ویژه در سال‌های نوجوانی و اوایل بزرگسالی عملکرد فرد را در چنین موقعیت‌هایی به شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و رنج و تنش قابل ملاحضه‌ای را به او تحمیل می‌کند. ما این اختلال را به عنوان مدخل ورود به مبحث مهم اختلال‌های اضطرابی قرار دادیم و تلاش کردیم نه فقط بزرگسالان، بلکه کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند را نیز مورد توجه قرار دهیم. این پرونده نیز به روال همیشگی ما نگاهی جامعع‌الاطراف دارد و تلاش می‌کند با آگاهی‌بخشی صحیح دربارۀ این اختلال از بار روانی افراد مبتلا به ان بکاهد و آن‌ها را برای یافتن راه‌حلی موثر همراهی کند.

اضطراب اجتماعی همان‌طور که از نامش پیداست، اضطرابی است که در موقعیت‌های اجتماعی به وجود می‌آید و باعث از بین‌ رفتن توانایی‌ها و عملکردهای عادی آدمی در آن موقعیت می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند کسانی باشند که در موقعیت‌های خصوصی و آشنا تر بسیار راحت گفتگو می‌کنند، تمرکز دارند و گفتار و اعمال خود را به خوبی انجام می‌دهند اما در موقعیت‌های غریبه‌ و کمی عمومی‌تر بخصوص در مقابل دیدگان دیگران بسیار دشوار می‌توانند تمرکز خود را حفظ کنند، صحبت کنند و یا ارتباط برقرارکنند. دشواری، ناراحتی و ترس از شرکت در یک مهمانی، حضور در اتاقی پر از افراد غریبه، برقراری ارتباط چشمی با دیگران، سخنرانی یا ارائه در یک کنفرانس می‌تواند مصادیق اختلال اضطراب اجتماعی تلقی شود.

به‌طور معمول دو نوع اضطراب اجتماعی در کودکان دیده می‌شود. در نوع اول، تمرکز کودک روی عملکرد خود است، مثل کودکی که از صحبت کردن در جمع هراس دارد. در نوع دوم،کودک صرفا از شرایطی که در آن ها مرکز توجه باشد، نمی هراسد؛ بلکه به طور کلی از موقعیت‌های اجتماعی گریزان است. مثلا دوست ندارد به مدرسه برود، در جمع غذا بخورد و با افراد جدید آشنا شود.
اضطراب اجتماعی در کودکان می‌تواند ناشی از علل گوناگونی همچون عوامل ژنتیکی، محیطی، بیولوژیکی و …. باشد و یا از دل رابطه با مراقب اولیه بیرون بیاید. مراقبی که همسو با نیازها و هیجانات کودک نبوده است، نمی‌توانسته هیجانات کودک را از هیجانات خود متمایز کند و نیت زیربنایی رفتار خود را برای کودک بصورت کلامی نمایان سازد و هم چنین نیت زیربنایی رفتار کودک را ببیند. به عبارتی، او به صورت قابل پیش‌بینی به نیازهای کودک و هیجانات او پاسخ نمی‌داده است. در نتیجه، چنین کودکی در تعاملات اجتماعی، نیت و قصد دیگران را از نشانه‌های ظاهری رفتار آن‌ها، به طوری اغراق آمیز و بزرگنمایی شده حدس می زند.

اختلال شخصیت مسئله‌ای پیچیده و چندجانبه است. الگوهایی آسیب‌زا که رفتار، شیوۀ تفکر، روابط و عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این الگوها به حدی فراگیر و ماندگارند که باعث می‌شوند دیگران گمان‌کنند فردِ درگیر، این رفتارها را کاملا آگاهانه و خودخواسته و اختیاری اتخاذ کرده است. اختلال شخصیت مساله‌ای طول عمری است و در گذر زمان فردِ درگیر، جنبه‌های گوناگون زندگی خود را به طور نسبی با این الگوها سازگار می‌کند و به همین دلیل بر خلاف دیگر اختلالات روانشناختی در روند روزمرۀ زندگی خود با مشکل حادی مواجه نمی‌شود. همین امر موجب می‌شود عموم مردم به آنان به چشم افرادِ تحت رنج نگاه نکرده و آن‌ها را سرزنش یا مواخذه کنند. از همین رو است که شناخت دنیای درونی و رنج‌های این افراد به ما کمک می‌کند با نگاه همدلانه‌تری به آنها بنگریم و بتوانیم به شیوه موثر و کارآمدی با آن‌ها برخورد داشته باشیم.

«ترن هوایی» استعاره‌ای دقیق برای توصیف زندگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است، زیرا ارتباط با این افراد می‌تواند درست به اندازه سوار شدن بر یک ترن هوایی هیجان‌انگیز و جذاب و درعین‌حال به همان اندازه دلهره‌آور و ناایمن باشد. اختلال شخصیت مرزی به اختلال شخصیت ناپایدار مشهور است. این اختلال از جمله اختلالات شایع روانشناختی است، که بین ۱ تا ۵ درصد از افراد جامعه را درگیر خود می‌کند. افراد مرزی معمولا از دید اطرافیان خود احساساتی و زود رنج تلقی می‌شوند، خودپنداره و اعتماد به نفس پایینی دارند و تصمیم‌گیری‌های ناگهانی و بدون تفکر را می‌توان در ابعاد مختلف زندگی آنان مشاهده کرد. وارد شدن به رابطه با فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌تواند در ابتدا بسیار هیجان‌انگیز و جذاب به نظر برسد و طرف مقابلِ خود را تا کاخی در بالای ابرها همراهی کند. افراد مبتلا به این اختلال در ابتدای روابط عاطفی خود عموما بسیار پر شور و احساس هستند، تا حدی که ممکن است طرف مقابل از این که تا این اندازه مورد توجه قرار می‌گیرد، شگفت زده شود. آن‌ها غالبا روابط جنسی پرهیجانی برقرار می‌کنند. این در حالی است که همه چیز به این شکل ادامه پیدا نمی‌کند.

افسردگی اختلالی است که به دلایل مختلف با آشفتگی عملکرد مغز مرتبط است و بر کل ارگانیزم و شخصیت اثر می‌گذارد. «اراده» به تنهایی برای مقابله با اختلالی تا این حد پیچیده کافی نیست و به همین دلیل بی‌تردید دریافت درمان‌های تخصصی، زمانی که ما از این اختلال رنج می‌بریم ضروری است.

پذیرفتن ضرورت دریافت درمان همیشه آسان نیست، گاه به دلایل روان‌شناختی و فرهنگی و گاه به دلیل آثار مربوط به افسردگی. اما باید بدانیم تنها بودن در مبارزه با افسردگی بسیار دشوار است. زیرا این یک مبارزه‌ی کاملا نابرابر است. در مقابل، مراقبت‌کردن، دریافت روان‌درمانی و/ یا دارودرمانی به‌معنای دوباره فعال شدن و به دست گرفتن مجدد سرنوشت است.