فوبیا به چه معناست؟
فوبیا به معنای هراس از ریشۀ یونانی فبوس که در اسطوره‌شناسی یونان مظهر ترس و وحشت است مشتق شده و به ترس افراطی نسبت به یک موضوع، شرایط یا وضعیت خاص گفته می‌شود. فوبیای اختصاصی نیز به عنوان یک اختلال روانی عبارت است از ترسی شدید، غیرمنطقی و مداوم از شی یا موقعیتی خاص. افراد فوبیک اگرچه غالبا از شدید و غیرمنطقی بودن ترس خود آگاه‌اند، اما باورهایی دارند که ترس آن‌ها را کنترل می‌کند.
ترس از حیوانات (سگ، مار، عنکبوت، …)، ترس از محیط‌های طبیعی (ارتفاع، توفان، آب، …)، ترس از خون، زخم، آمپول، ترس‌های موقعیتی (هواپیما، آسانسور، فضای بسته، …) از شایع‌ترین فوبیاها هستند.
علائم و نشانه‌های اختلال فوبیای اختصاصی
مشخصۀ اصلی این اختلال، اضطراب شدیدی است که هنگام مواجهه یا انتظار مواجهه با محرک فوبیازا در فرد برانگیخته می‌شود. این اضطراب باعث می‌شود فرد برای اجتناب از قرار گرفتن در چنین موقعیت‌هایی به استراتژی‌هایی متوسل شود که احتمال این مواجهه را کاهش میدهد، اما این استراتژی‌ها زندگی او را محدود می‌کند و ممکن است او را به دردسر بیاندازد. مدیری را در نظر بگیرید که برای سرکشی به دفاتر تابعۀ خود در شهرهای دیگر باید بطور منظم در سفر باشد، اما به دلیل ترسی که از هواپیما دارد، حتی سفر به دورترین نقاط را هم با ماشین، قطار یا اتوبوس انجام میدهد. فارغ از اینکه شما مبتلا به کدام نوع از فوبیاهای خاص باشید، به احتمال زیاد هنگام مواجهه با محرک هراس‌آور علائم و نشانه‌های زیر را تجربه خواهید کرد:
>> علائم و نشانه‌های فیزیکی
تپش قلب
دشواری در تنفس
لرزش
تعرق
تهوع
خشکی دهان
درد یا گرفتگی قفسه سینه
>> علائم و نشانه‌های هیجانی
احساس اضطراب یا ترس طاقت‌فرسا و شدت یافتن آن با نزدیک شدن به موقعیت یا قرار گرفتن در مجاورت منبع ترس (در مورد کودکان این اضطراب و ترس ممکن است خود را با گریه، قشقرق به راه انداختن، بی‌حرکت ماندن یا چسبیدن به بزرگ‌ترها نشان دهد)
احساس ناتوانی در غلبه بر ترس علی‌رغم آگاهی داشتن از غیرمنطقی بودن آن
ترس از دست دادن کنترل
احساس نیاز شدید به فرار کردن و ترک کردن موقعیت
علل ابتلا به فوبیا
ابتلا به فوبیاهای خاص در هر سنی امکان‌پذیر است و اما فوبیاهای حیوانات، محیط طبیعی و خون-زخم-آمپول معمولا در دوران کودکی و فوبیاهای موقعیتی مانند فضای بسته، هواپیما و … معمولا در بزرگسالی شروع می‌شود و زنان معمولا دو برابر بیش از مردان از فوبیا رنج می‌برند.
فوبیای اختصاصی می‌تواند توسط عوامل گوناگونی ایجاد شود. تجربۀ یک واقعۀ آسیب‌زا مانند مورد حمله قرار گرفتن توسط حیوانات، مشاهدۀ دیگران در حال تجربۀ یک رویداد آسیب‌زا مانند شاهد صحنه تصادف بودن، تجربه حمله پنیک در یک موقعیت مانند پرواز با هواپیما یا انتقال اطلاعات توسط رسانه‌ها مانند پوشش اخبار یک حملۀ تروریستی می‌تواند از جملۀ این عوامل باشد. با این حال ممکن است فرد مبتلا به فوبیا نتواند رویداد خاصی را به عنوان شروع‌کنندۀ این اختلال شناسایی کند.
فوبیا قابل درمان است؟
زمانی که ترس، اضطراب یا اجتناب شما از محرک هراس‌زا باعث بوجود آمدن رنج و مشکلاتی در زندگی شما می‌شود و عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه‌های مهم زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار میدهد، لازم است برای درمان به روانشناس بالینی مراجعه کنید. گزینه‌های درمانی متعدد و اثربخشی برای بهبود علائم و نشانه‌های این اختلال شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد که به شما این فرصت را میدهد که بتوانید عملکرد طبیعی خود را بازیابی کنید. روان‌درمانی شناختی-رفتاری شناخته‌شده‌ترین و موثرترین درمان برای فوبیاهای اختصاصی است و درمان‌های مبتنی بر بینش، هیپنوتیزم، درمان حمایتی و خانواده‌درمانی از جمله درمان‌های مورد استفاده برای این اختلال روانی است.
