اضطراب اجتماعی چیست؟
اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی یک اختلال اضطرابی شایع است که غالبا عملکرد فرد در نوجوانی و اوایل بزرگسالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و عبارت است از ترسی آشکار و پایدار از موقعیت‌هایی که فرد در یک تعامل اجتماعی قرار می‌گیرد، تحت نظارت دیگران قرار دارد یا باید در حضور آن‌ها کاری انجام دهد.
برای بعضی از افراد مبتلا به این اختلال، صرفا بخش کوچکی از موقعیت‌های اجتماعی و برای دیگران گسترۀ وسیعی از این موقعیت‌ها از معرفی شدن به افراد جدید، صحبت کردن در جمع، شروع کردن مکالمه، نوشتن در مقابل دیگران گرفته تا سفارش دادن غذا در رستوران ترس‌آور تلقی شود. این ترس ناشی از باور فرد است که اعتقاد دارد در چنین موقعیت‌هایی به شکل خجالت‌آور و تحقیرآمیزی عمل خواهد کرد و به این ترتیب مورد قضاوت منفی حاضران قرار خواهد گرفت. به این ترتیب پیش فرض‌های نادرست این افراد درباره خود و موقعیت‌های اجتماعی باعث می‌شود تعامل‌های اجتماعی را به‌صورت منفی تعبیر کنند و آن را نشانۀ خطر قلمداد کنند.
اضطراب فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی در چنین موقعیت‌هایی به‌قدری زیاد و گاهاً ناتوان‌کننده است که تلاش می‌کند تا حد امکان از موقعیت‌های اجتماعیِ ترس‌آور اجتناب کند، زیرا در غیر این‌صورت می‌بایست فشار و تنش قابل ملاحظه‌ای را تحمل کند. این افراد می‌دانند ترس آن‌ها غیرمنطقی است، با این‌حال اضطراب آن‌ها ادامه می‌یابد و غالبا بدون دریافت درمان مناسب از بین نمی‌رود.
اضطراب اجتماعی زمانی به عنوان یک اختلال روانی تشخیص داده می‌شود که این ترس و اضطراب به‌صورت معناداری با عملکرد اجتماعی، شغلی، تحصیلی یا سایر جنبه‌های مهم زندگی فرد تداخل پیدا کرده باشد.
علائم و نشانه‌های هیجانی و رفتاری
>> اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی که فرد احساس می‌کند ممکن است در مرکز توجه قرار گیرد
>> ترس ییش از اندازه از خجالت‌زده یا شرمنده شدن، مورد انتقاد قرار گرفتن و مضطرب به نظر رسیدن
>> اجتناب از برخی فعالیت‌ها یا هم‌صحبت شدن با افراد غریبه
>> نگرانی بیش از اندازه در مورد قضاوت دیگران دربارۀ آن‌ها
>> اضطراب شدید یا حملۀ پنیک در هنگام قرارگرفتن در موقعیتی که فرد از آن اجتناب می‌کند
>> خالی شدن ذهن در موقعیت‌های اضطراب‌زا
علائم و نشانه‌های جسمانی
>> تپش قلب
>> تعرق بیش از اندازه
>> خشکی دهان و گلو
>> درد در ناحیه شکم
>> تنش عضلانی
>> سرگیجه
>> حالت تهوع
>> دست‌های یخ‌زده یا عرق‌کرده
>> لرزش صدا
>> اجتناب از برقراری تماس چشمی
علل اضطراب اجتماعی
پژوهش‌هایی که بر علل ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی تمرکز کرده‌اند، غالبا تعامل دو عامل ژنتیک و محیط را در آسیب‌پذیری نسبت به این اختلال موثر می‌دانند. افرادی که یکی از اقوام درجۀ یک آن‌ها مبتلا به اختلال اضطراب باشد، ۲ تا ۶ برابر بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. با این حال اگرچه عامل ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در افزایش احتمال ابتلا به این اختلال داشته باشد، اما هنوز نمی‌توان با قطعیت ادعا کرد که کدام جنبۀ اختلال اضطراب اجتماعی به ارث می‌رسد. از طرف دیگر، چون این اختلال در مقایسه با سایر اختلالات روانی علائم و نشانه‌های خود را در سنین پایین‌تری آشکار می‌کند، می‌توان نقش عوامل رشدی و آسیب‌های دورۀ کودکی را در این ابتلا موثر دانست. ویژگی‌های کودک مانند در خود فرورفتگی، گوشه‌گیری، انزوا و غیرفعال بودن به لحاظ اجتماعی می‌تواند برای مراقبان کودک زنگ خطری برای ابتلا به این اختلال باشد. همچنین سبک فرزندپروری والدین و نحوۀ تعامل آن‌ها با کودک می‌تواند در ایجاد اضطراب اجتماعی نقش داشته باشد. والدین کنترل‌گر و آن‌هایی که «خجالت دادن» به‌نوعی ابزار تربیتی آن‌هاست، ممکن است کودک خود را به سمت نشانه‌های این اختلال سوق دهند. اما باید دانست بین هیچ‌‌یک از این عوامل و بروز اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان رابطۀ علّی وجود ندارد و آن‌ها تنها می‌توانند در نقش یک پیش‌بینی کننده ظاهر شوند.
ریسک‌فاکتورها
جنسیت: این اختلال در زنان حدود ۲ برابر بیش
از مردان مشاهده می‌شود و این تفاوت در نرخ شیوع در نوجوانان و جوانان بیش از
دیگران مشاهده می‌شود. البته نرخ شیوع به این اختلال با افزایش سن، در هر دو جنس کاهش
می‌یابد.
ترومای دوران کودکی: کودکانی که سابقۀ طرد، تمسخر، تحقیر
شدن یا مورد قلدری قرار گرفتن توسط همسالان خود را دارند، در خانوادۀ پرچالش و
پرتنشی رشد یافته‌اند، یا آن‌هایی که مورد آزار و سوءاستفاده قرار گرفته‌اند یا
تجربۀ هر رویداد تروماتیک دیگری را دارند، بیش از سایر کودکان مستعد ابتلا به
اختلال اضطراب اجتماعی هستند.
ویژگی ظاهری خاص یا
شرایطی که باعث جلب‌توجه شود: معلولیت، لرزش ناشی از بیماری، لکنت، اجزای صورت آسیب‌دیده یا هر ویژگی
متمایزکنندۀ قابل مشاهدۀ دیگری در برخی از افراد به ویژه نوجوانان می‌تواند باعث
بروز نشانه‌های اضطراب اجتماعی در افراد شود.
انتظارات اجتماعی یا شغلی جدید: ملاقات با افراد جدید، سخنرانی در جمع، ارائۀ دستاوردهای شغلی و به‌طور کلی الزمات جدید حرفه‌ای یا اجتماعی می‌تواند باعث بروز علائم و نشانه‌های اضطراب اجتماعی برای اولین بار در بزرگسالی شود. حتی هنرمندانی که اجرای صحنه‌ای دارند مانند بازیگران تئاتر، خوانندگان و … ممکن است اولین بار در یک پرفورمنس دچار این نشانه‌ها شوند.
آیا من مبتلا به اضطراب اجتماعی هستم؟
تشخیص صحیح همۀ اختلال‌های روانی از جمله اختلال اضطراب اجتماعی تنها بر عهدۀ متخصصین سلامت روان از جمله روان‌شناسان بالینی است و هیچ پرسش‌نامه‌ای به تنهایی نمی‌تواند مشخص کند آیا شما واقعا به یک اختلال روانی مبتلا هستید یا خیر. اما همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، علائم و نشانه‌هایی وجود دارند که حضور آن‌ها به مدت طولانی می‌تواند به عنوان یک زنگ خطر برای لزوم مراجعه به متخصص تلقی شود. اگر از مجموع عبارت‌های ذیل پنج مورد (یا بیشتر) به‌گونه‌ای در مورد شما صادق است که عملکردتان در ابعاد مختلف زندگی را تحت تاثیر قرار داده، لازم است برای تشخیص و دریافت درمان تخصصی به روان‌شناس بالینی مراجعه کنید. اختلال اضطراب اجتماعی از جمله مواردی است که علائم و نشانه‌های شناختی، هیجانی، رفتاری و بایولوژیک آن به‌خوبی به درمان پاسخ می‌دهد.
>> من به دلیل
احساس ترس و ناراحتی از موقعیت‌ها و تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کنم.
>> من در موقعیت‌ها
و تعاملات اجتماعی دچار ترس و وحشت می‌شوم.
>> من بیش از
اندازه نگران نحوۀ قضاوت کردن دیگران در خودم هستم.
>> من غالبا از
حرف زدن در جمع طفره می‌روم.
>> من نگرانم که
مضطرب به‌نظر برسم یا دیگران متوجه اضطرابم شوند.
>> من به سختی
با دیگران ارتباط برقرار می‌کنم.
>> من احساس
تنهایی و غمگینی می‌کنم.
>> من بیش از
اندازه به تکنولوژی‌های ارتباطی به‌جای برقراری رابطۀ رو در رو وابسته‌ام.
>> من بیش از
اندازه به خانواده‌ام برای برقراری روابط اجتماعی وابسته‌ام.
>> من از صمیمیت
با دیگران می‌ترسم.
>> من از
برقراری ارتباط با دیگران اجتناب می‌کنم.
>> من بیش از
اندازه از تپش قلب و سرخ شدن هنگام صحبت کردن با دیگران می‌ترسم.
>> من اشتباهاتم
را بیش از اندازه بزرگ می‌کنم.
